بستگان جوزفا ماریا کنسسا از اوایل امسال که او دیگر روزانه درخواست سیگار نکرد دریافتند که حالش خوش نیست.
این اتفاق پس از برگزاری جشن تولد ۱۲۰ سالگی این کشاورز بازنشستهٔ برزیلی افتاد.
سیسرا یک از بچههای جوزفا میگوید: «مادرم تمام عمر سیگار کشیده است». جوزپه ۲۲ فرزند داشت.
«هرچه سالمندتر شد ما تلاش کردیم او را وادار به ترک سیگار کنیم اما مادرم همیشه تهدید میکرد که خودش میرود و سیگار میخرد».
بستگانش میگویند او کمتوانتر از سالهای پیش شده است، سالهایی که در کشورش به دلیل گزارش تلویزیون محلی به عنوان «سالخوردهترین زن جهان» مشهور شده بود.
شناسنامهٔ جوزپه نشان میدهد که او ۷ فوریهٔ ۱۹۰۲ به دنیا آمده است و درخواست او برای ثبت در رکوردهای جهانی گینس موفقیتآمیز بوده است.
عنوان فعلی سالخوردهترین فرد در جهان به لوسیل راندون راهبهٔ فرانسوی تعلق دارد که به خواهر آندره مشهور است و ۱۱۸ سال دارد.
دراین میان مردان این رکورد در اختیار خوان ویسنت مورا اهل ونزوئلا با ۱۱۳ سال سن است.
در این سالها موقعیت خواهر آندره به عنوان تنها زن سالخورده در جهان مدام در معرض تغییر است چون تعداد صدسالهها رو به افزایش است.
به زودی بیش از یک میلیون صدساله خواهیم داشت
بنابه برآورد صندوق جمعیت سازمان ملل در سال ۲۰۲۱ حدود ۶۲۱ هزار نفر افراد بالای صد سال در جهان زندگی میکنند. تا پایان دههٔ جاری این رقم به بالاتر از یک میلیون خواهد رسید.
در سال ۱۹۹۰، فقط ۹۲ هزار نفر به چنین مرزی رسیده بودند که تفاوت این دو رقم چشمگیر است.

انسان در مسیر طول عمر راه درازی آمده است، به لطف پیشرفتهای گوناگون و دارو و درمان و مواد غذایی و شرایط زندگی بهتر در مقایسه با پیشینیان طول عمر بیشتری پیدا کرده است.
یک فرد متوسط که در سال ۱۹۶۰، اولین سالی که سازمان ملل آمار جهانی را ثبت کرده است، میتوانست حدود ۵۲ سال عمر کند.
هنوز تا رسیدن به ۱۰۰سالگی راه درازی در پیش است: بنا بر آمار سازمان ملل فقط ۸هزارم درصد از جمعیت جهان در سال ۲۰۲۱ توانستهاند به این سن برسند.
بیشتر ما در سراسر جهان حتی نمیتوانیم انتظار داشته باشیم به سالگرد ۷۵ سالگی برسیم چرا که متوسط عمر جهانی حدود ۷۳ سال است.
البته در کشورهای مختلف اوضاع یکسان نیست. برای مثال یک فرد متوسط در ژاپن ۸۵ سال عمر میکند و فرد دیگری که در جمهوری آفریقای مرکزی زندگی میکند به طور متوسط فقط ۵۴ سال عمر میکند. همچنین بیشتر افرادی که به سالمندی میرسند مبتلا به بیماریهای مزمن میشوند.
ژانت لرد، استاد بیولوژی سلولی دانشگاه بیرمنگام بریتانیا میگوید: «طولانیتر زیستن به معنای خوب زیستن نیست».
پروفسور لرد توضیح میدهد که به طور متوسط مردان ۱۶ سال پایان عمر خود را با بیماریهایی مانند دیابت و زوال عقل میگذرانند و برای زنان ۱۹ سال پایان عمر چنین میگذرد.
راز طول عمر «ابرصدسالهها» چیست؟
رسیدن به بالای صد سال آسان نیست. در پژوهش طولانی دانشگاه بوستون آمریکا برآورد شده است که فقط یک نفر از هر پنج میلیون آمریکایی میتواند به مرحلهٔ «ابرصدسالگی» برسد یعنی حداقل ۱۱۰ سال عمر کند.
هرچند پژوهشگران در سال ۲۰۱۰ این تعداد را حدود ۶۰ تا ۷۰ نفر تخمین میزدند اما در سال ۲۰۱۷ این تعداد به ۱۵۰ نفر رسید.
«ابرصدسالهها» بسیار مورد توجه دانشمندانی هستند که در زمینهٔ طول عمر و سالخوردگی انسان تحقیق میکنند.
پروفسور لرد میگوید: «این افراد در برابر آنچه بر اثر پیری بر سر افراد دیگر میآید پایداری کردهاند و ما به درستی دلیل آن را نمیدانیم».
علاوه بر طول عمر، ابرصدسالهها به دلیل سلامتی و وضعیت خوب بدنی خود در چنین سنی هم مورد توجه هستند. برای مثال، به گفتهٔ افراد خانوادهاش جوزفا ماریا نیاز به مصرف مداوم هیچ دارویی ندارد و هنوز شیرینی و گوشت قرمز میخورد.
البته مسلم است که حافظهاش آشفته و چشمهایش کمسو شده است اما سیسرا اعتراف میکند که هنوز هم از وضعیت مادرش حیرت میکند.
فرزند ۷۶ سالهٔ او میگوید: «او نمیتواند مثل قبل راه برود و ما باید او را حمل کنیم و مانند بچهها پوشک او را عوض کنیم. اما هنوز باورم نمیشود که مادرم این همه سال عمر کرده باشد، او از کودکی سیگار میکشید و چند دهه کار بدنی سخت را پشت سر گذاشته است».
الگوی بچهها برای زندگی سالم؟ جای تأمل دارد
آنچه باعث شگفتی متخصصان طول عمر میشود این است که کسانی که به سن ۱۰۰ سالگی و فراتر از آن میرسند چندان پایبند روشهای زندگی سالم نیستند.
جوزپه ماریا همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم کمابیش در تمام عمرش سیگار کشیده است و زندگی فقیرانهای در منطقهٔ محروم شمالشرقی برزیل داشته است. تعجبآور اینکه در تحقیقی که سال ۲۰۱۱ در مجلهٔ جامعهٔ سالمندان آمریکا منتشر شد و به ۴۰۰ یهودی بالای ۹۵ سال ایالات متحده میپرداخت که عادتهای ناسالم فراوانی داشتند.
حدود ۶۰٪ از افراد مورد پژوهش سیگاریهای قهّار بودند و نیمی از آنان بیشتر عمر خود چاق بودند و فقط ۳٪ گیاهخوار بودند و در میان همه این موارد حیرتآور یکی هم این بود که بیشتر این افراد هیچ اهل ورزش نبودند.
ریچارد فاراگر، استاد پیریشناسی یا ژرونتولوژی دانشگاه برایتون بریتانیا و از پژوهشگران در زمینهٔ سالمندی میگوید: «اولین نکتهای که باید به افرادی که میخواهند اینقدر طولانی عمر کنند بگوییم این است که توصیههای روش زندگی صدسالهها و ابرصدسالهها را نشنیده بگیرند.»
فاراگر میگوید: «آنها به طور ذاتی وضعیتی استثنایی دارند چون خلاف همهٔ کارهایی که ما فکر میکنیم به طول عمر افراد کمک میکند انجام دادهاند و میدهند».
سپر ژنتیکی؟
دانشمندان معتقدند ژنتیک نقش مهمی در طول عمر افراد دارد.
صدسالهها و ابرصدسالهها میتوانند از خودشان در برابر فرسودگی و آسیبهایی که افراد جوانتر در گذر زمان تجربه میکنند محافظت کنند. آنها حتی میتوانند عادتهای ناسالمی که بیشتر ما را زود راهی دیار مرگ میکند، در بدن خود جبران کنند.
متخصصانی مانند لرد و فاراگر در تلاش هستند تا این مزایای ژنتیکی را شناسایی کنند، مزایایی که چندان هم آشکار و روشن نیست.
در پژوهش دیگری بر روی صدسالههای یهودی که در سال ۲۰۲۰ منتشر شد نشان میدهد که بیشتر افراد این گروه انواع موارد بد ژنتیکی داشتند مواردی که باعث بیماریهای دوران سالخوردگی میشود.
افزایش تعداد افرادی که به ۱۰۰ سالگی میرسند باعث شده است که دانشمندان فکر کنند عمر انسان به طور کلی افزایش پیدا کرده است.
سالخوردهترین فرد ثبتشده
تاکنون، سالخوردهترین فرد روی زمین، ژان لوئیز کالمان بوده است که در سال ۱۹۹۷ در سن ۱۲۲ سالگی فوت کرده است و به طور رسمی تنها انسانی است که بیش از ۱۲۰ سال عمر کرده است.
پژوهشگران دانشگاه واشنگتن در آمریکا معتقدند در قرن حاضر میزان طول عمر افراد به مرزهای تازهای خواهد رسید و احتمال دارد که افراد بیشتری ۱۲۵ یا ۱۳۰ شمع روی کیک خود بگذارند.
مایکل پیارس، پژوهشگر و آمارگر میگوید: «برای ما مسلم است که در سال ۲۱۰۰ افرادی رکورد سن فعلی را خواهند شکست و به احتمال زیاد کسانی خواهند بود که به سن ۱۲۶، ۱۲۸ و حتی ۱۳۰ سالگی برسند».
پیارس و پروفسور آدریان رافتری از دادههای جهانی در زمینهٔ طول عمر استفاده میکنند تا مرزهای طول عمر دهههای آینده را تصور کنند.
آنها نتیجه گرفتهاند که به احتمال۱۰۰ درصد رکورد کالمان شکسته خواهد شد و به احتمال ۶۸ درصد فرد دیگری در دهههای آینده تولد ۱۲۷ سالگی خود را جشن خواهد گرفت.
درک معمای پیری
هنوز پرسشهای بیپاسخ فراوانی وجود دارد تا علم بتواند معمای پیری را دریابد.
متخصصانی مانند دکتر ریچارد سیوو، مدیر مرکز تحقیقات پیری در کینگزکالج لندن بر این باور هستند که باید به بهبود کیفیت زندگی در جهانی که جمعیت آن به طور روزافزون سالخوردهتر میشود پرداخت. سازمان ملل برآورد میکند که در جهان هماکنون افراد بالای ۶۵ سال از کودکان زیر ۵ سال بیشتر هستند.
سیوو اشاره میکند: «پرسش اساسی این نیست که ما چقدر میتوانیم عمر کنیم بلکه این است که چقدر میتوانیم فرسودگی و آسیبهای ناشی از پیری را عقب بیندازیم و مدت طولانیتری سالم زندگی کنیم».
«به این ترتیب اگر کامیابی رسیدن به دوران پیری نصیب ما شود میتوانیم در آن سالها به جای رنج و درد از زندگی لذت ببریم».
سازمانهای جهانی مانند هلپایج، که شبکهای از سازمانهای مردمنهادی است که در سراسر جهان از سالمندان حمایت میکنند اشاره میکند که این فلسفه در یاری رساندن به سالمندان بسیار مهم است که آنان را به عنوان موهبت و فرصت ببینیم نه بار و فشاری بر شبکههای بهزیستی و بهداشت.
ادواردو کلاین، سخنگوی هلپایج میگوید: «این دیدگاه تقدیرگرایانه که از پیری همچون مشکل و مصیبت سخن میگوید به بیراهه میرود.
«سالمندانی که وضعیت سلامتی خوبی داشته باشند به صورتهای مختلف از جمله از جنبهٔ اقتصادی میتوانند موهبتهایی برای جوامع انسانی باشند.»
در ضمن، ملکه الیزابت دوم را هم از یاد نبرید: ملکهٔ بریتانیا با ۹۶ سال سن تقریبا از صدسالهها محسوب میشود. حجم کار او افزایش پیدا کرده است چون در بریتانیا رسم است که برای افرادی که به ۱۰۰ سال میرسند ملکه نامهای میفرستد.
و تعداد صدسالههای بریتانیا در سال ۲۰۲۰ به بالاترین میزان خود رسیده است واین افزایش ادامه دارد.